Węch i jego zaburzenia

Czy zastanawialiście się kiedyś, po co jest nam potrzebny zmysł węchu? Dlaczego jest tak ważny?

1. Odczuwanie zapachów podnosi komfort naszego życia.
2. Przyjemne zapachy smacznych posiłków powodują zwiększenie wydzielania śliny i soków żołądkowych. Z kolei nieprzyjemny zapach pożywienia ostrzega przed zepsutymi potrawami.
3. Węch ostrzega nas przed zagrażającymi naszemu zdrowiu i życiu zapachami w otoczeniu.
4. Sprawny węch służy samokontroli i kontroli naszego stanu higienicznego( zapach potu oraz wydalin).
5. Zaburzenia węchu bywają objawem innych problemów zdrowotnych, między innymi poważnych uszkodzeń układu nerwowego.
6. Zmysł węchu ma pewne znaczenie w zachowaniach seksualnych.

Jak działa zmysł węchu?

W nosie znajdują się receptory węchowe. Są one zlokalizowane w szczytach przewodów nosowych. Każdy receptorów jest komórką układu nerwowego, która od strony jamy nosowej ma 10-20 tzw. rzęsek. Aby doszło do pobudzenia receptorów, lotna substancja zapachowa wraz z wdychanym powietrzem dociera do nabłonka węchowego
i rozpuszcza się w pokrywającym go śluzie. Dochodzi do pobudzenia rzęsek. Rozpoczyna to reakcje biochemiczne prowadzące do powstania impulsów elektrycznych w nerwie węchowym. Impulsy te są przekazywane kory węchowej mózgu i odczuwamy ja jako wrażenie zapachowe. Sprawne działanie zmysłu węchu jest również niezbędne do prawidłowego odczuwania smaków.

Kiedy dochodzi do zaburzeń węchu?

Zaburzenia węchu mogą przyjmować różną formę:
-zaburzenia ilościowe: upośledzenie węchu w różnym stopniu, aż do zupełnej utraty zdolności rozpoznawania zapachów-czyli anosmii;
-zaburzenia jakościowe- odczuwanie zapachów innych niż prawdziwe, złudzenia węchowe, odczuwanie zapachu przy nieobecności bodźca węchowego.

Przyczyny zaburzeń węchu mogą być związane z obecnością przeszkody, utrudniającej dotarcie powietrza do tych miejsc w jamach nosa, gdzie zlokalizowane są receptory węchu
Należą do nich: obrzęk błony śluzowej, skrzywienie przegrody nosa, polipy .

Duża grupa przyczyn zaburzeń węchu ma związek z uszkodzeniem nerwu węchowego. Do takich zaburzeń prowadzą:
-różne schorzenia neurologiczne, takie jak guzy mózgu, zaburzenia naczyniowe, udary;
-urazy głowy;
-zaburzenia hormonalne;
-schorzenia metaboliczne- cukrzyca, hipercholesterolemia, zaburzenia odżywiania;
-ekspozycja na związki toksyczne w otoczeniu czy w miejscu pracy;
-ostre infekcje wirusowe.

W jaki sposób leczymy zaburzenia węchu?

Postępowanie w przypadku zaburzeń węchu i smaku polega przede wszystkim na znalezieniu przyczyny dolegliwości. Od tego jest uzależnione leczenie. Może to być działanie w kierunku udrożnienia nosa, usunięcie z otoczenia toksycznych substancji, zwiększenie kontroli leczenia chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, zaburzenia hormonalne i inne.

Brak węchu może być jednym z objawów koronawirusa.

W pierwszych miesiącach epidemii zaburzenia węchu i smaku zgłaszało około 70% pacjentów. Obecnie jest  ich mniej- około 17-40%, zależnie od wariantu wirusa. Leczenie zaburzeń węchu, związanych z zakażeniem covid-19, ale nie tylko, często jest trudne. W opornych na leczenie sytuacjach zalecamy pacjentom trening węchowy. Trening węchowy polega na systematycznym (przez ok. 12 tygodni) wąchaniu olejków o znanych pacjentowi zapachach. Ważne, by stosowane do treningu zapachy były pacjentowi znane. Poleca się olejki takie jak pomarańcza, róża, goździk, sosna, eukaliptus, kawa. W całym procesie ważną rolę odgrywa pamięć. W korze mózgowej człowiek ma zakodowane pewne zapachy, które nauczył się rozpoznawać.  Systematyczna stymulacja neuronów węchowych przyspiesza regenerację i zapobiega degeneracji komórek. 
Jak do tej pory nie wiadomo, w jakim mechanizmie dochodzi do zaburzeń węchu w przebiegu zakażenia wirusem covid-19. Prawdopodobnie ma to związek z powinowactwem wirusa do nerwu węchowego. Może też mieć związek z gromadzeniem się wirusa i obrębie nosa i gardła i bezpośrednim uszkodzeniem receptorów.
Na pewno należy być wyczulonym na wystąpienie zaburzeń węchu i smaku. Mogą one być wczesnym, a czasami jedynym objawem zachorowania.
Jest jednak również dobra wiadomość. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że węch i smak u większości pacjentów wracają do normy po ustąpieniu infekcji..