Zatoki- co to takiego?

Zapalenie zatok to najczęstszy problem moich pacjentów o tej porze roku. Sprzyja temu spadek temperatury, wiatr, no i nasza niechęć do zakładania cieplejszych ubrań. Dziś opowiem wam na temat anatomii i fizjologii zatok. Warto je zrozumieć, aby potem wiedzieć, dlaczego zatoki chorują.

Zacznijmy od tego-

Co to są właściwie te zatoki?

Zatoki przynosowe są to przestrzenie powietrzne zlokalizowane w obrębie twarzoczaszki, połączone z jamą nosa. Są one narządami parzystymi, mamy więc po dwie zatoki szczękowe, czołowe, klinowe oraz dwa zestawy komórek sitowych. W okresie płodowym czaszka stanowi litą kość. W trakcie rozwoju do chodzi do „wnikania” błony śluzowej do wnętrza kości, w ten sposób powstają w niej pneumatyczne przestrzenie, czyli zatoki. Tak więc zatoki u dzieci wyglądają zupełnie inaczej niż u dorosłych. Najwcześniej rozwijają się zatoki sitowe. Pojawiają się one już w okresie płodowym. Powiększają się stopniowo i u dziecka 6-letniego są już stosunkowo dobrze rozwinięte. Zatoki szczękowe u noworodka są już częściowo upowietrznione, jenak szybki rozwój zatok szczękowych zaczyna się dopiero u sześciolatków- ma to związek z wyrzynaniem się zębów. Najpóźniej wykształcają się zatoki czołowe i klinowe. Rozwój wszystkich zatok przynosowych kończy się około 20 roku życia.
Zatoki przynosowe są powiązane z jamą nosa anatomicznie, poprzez system połączeń zwany kompleksem ujściowo przewodowym. Drożność tych połączeń ma ogromne znaczenie- przy ich zaburzeniu dochodzi do stanów zapalnych zatok; ale o tym napiszę więcej innym razem.

Jeszcze kilka słów o nosie

Nos składa się z nosa zewnętrznego, który prowadzi do jamy nosowej, zakończonej nozdrzami tylnymi. Dalej znajduje się już jama nosowo- gardłowa, czyli gardło górne. Jama nosa podzielona jest na dwie nie zawsze symetryczne przestrzenie przegrodą nosa. Na bocznych ścianach jam nosa znajdują się wyrostki zwane małżowinami nosowymi.

Po co w ogóle są zatoki?

Nos i zatoki przynosowe pokrywa od wewnątrz błona śluzowa. Zawiera ona między innymi komórki i gruczoły produkujące śluz niezbędny do prawidłowego funkcjonowania nosa i zatok. Błona śluzowa posiada niezwykle silnie rozbudowany układ naczyń krwionośnych, dzięki czemu, ulegając przekrwieniu znacznie zwiększa swoja objętość. Ma to związek ze zjawiskiem cyklu nosowego. Polega on na przemiennym powiększaniu objętości błony śluzowej. Cykle nosowe dotyczą około 80% populacji. Oznacza to, że u tych osób przez pewien czas bardziej drożna jest jedna jama nosa, a po upływie kilkudziesięciu minut do kilku godzin staje się ona coraz mniej drożna, poprawia się zaś drożność po stronie przeciwnej. Całkowita drożność nosa pozostaje jednocześnie taka sama, dlatego zwykle nie zdajemy sobie sprawy z zachodzących zmian. Czas trwania cyklu waha się w granicach od pół godziny do 8 godzin,

Z budowy błony śluzowej wynikają funkcje nosa i zatok w naszym organizmie.

Do czego są nam potrzebne nos i zatoki przynosowe?

-nos stanowi początek drogi oddechowej;
-odbywa się w nim nawilżanie wdychanego powietrza;
-powietrze przepływające przez nos jest w nim również ogrzewane;
-błona śluzowa nosa bierze udział w mechanicznym oczyszczaniu wdychanego powietrza;
-na powierzchni błony śluzowej odbywają się reakcje immunologiczne, jest ona pierwszą linią obrony przez wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych do naszego organizmu;
-w szczycie jam nosowych mieści się nabłonek węchowy, który odpowiada za zmysł węchu;
-podczas mówienia nos i zatoki pełnią funkcję jam rezonacyjnych;
-Zatoki przynosowe stanowią mechaniczną ochronę mózgoczaszki przed urazami;
-zatoki pełnią również funkcję termiczną- izolują i ogrzewają podstawę czaszki i oczodoły;
-omawiając funkcje nosa i zatok nie sposób pominąć nosa zewnętrznego i jego roli w estetyce naszej twarzy; kształt i wielkość nosa niewątpliwie nadaje charakter każdej twarzy, stąd zapewne popularność operacji i zabiegów estetycznych poprawiających kształt nosa zewnętrznego.

Po tym wstępie- przejdę do wyjaśnienia tematu- dlaczego zatoki chorują. Już wkrótce!

Jeżeli masz dolegliwości ze strony nosa i zatok i potrzebujesz porady- zapraszam do kontaktu.

Źródło: „Otolaryngologia dziecięca” pod redakcją Danuty Gryczyńskiej
„Otolaryngologia kliniczna” pod redakcją K.Niemczyka, D.Jurkiewicza, J.Składzienia, Cz. Stankiewicza, W.Szyftera.